24 Μαρτίου, 2019
Απόγευμα της Δευτέρας 1-4-2019 ήταν όταν έλαβε χώρα στην φιλόξενη αίθουσα του Δημοτικού Συμβούλιου του Δήμου Πέλλας η 9η εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών της 23ης περιόδου 2018-19. Ο θεσμός αυτός, αποτέλεσμα γόνιμης και εποικοδομητικής συνεργασίας της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» και της ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας δίνει την ευκαιρία και την δυνατότητα στο ευρύ κοινό της πόλης και της περιοχής μας να ενημερωθεί και να εντρυφήσει σε θέματα και ζητήματα που ενδιαφέρουν και απασχολούν τον σημερινό άνθρωπο γενικά κι όχι μόνον φυσικά τους ειδικούς, επιστήμονες, ερευνητές κτλ.
Κεντρικό πρόσωπο της όλης εκδήλωσης και ομιλητής ήταν ο διακεκριμένος γιατρός Θεόδωρος Καραϊσκος, διευθυντής Ε.Σ.Υ. στην Καρδιοθωρακοχειρουργική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης «Γεώργιος Παπανικολάου» και το θέμα που ανέπτυξε είχε τον τίτλο «Στον Αστερισμό του Καρκίνου». Ευάριθμο ήταν το κοινό που βρέθηκε στην αίθουσα διαλέξεων και παρακολούθησε με ιδιαίτερη προσοχή όσα ειπώθηκαν και παρουσιάστηκαν. Την όλη εκδήλωσε συντόνισε ο Λάζαρος Η. Κενανίδης μέλος του Δ.Σ. και υπεύθυνος του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου.
Το όνομα καρκίνος σημαίνει κάβουρας και δόθηκε σε έναν από τους επίσημους αστερισμούς. Είναι βόρειος αστέρας και είναι ορατός με γυμνό οφθαλμό. Ο Ιπποκράτης θεωρείται ότι είναι ο «νουνός» του, αυτός δηλαδή που του έδωσε το όνομα. Αναφέρεται στην μυθολογία ότι ο Ηρακλής στον δεύτερο άθλο, του όταν αντιμετώπιζε την Λερναία Ύδρα, δέχθηκε ενοχλητική επίθεση από έναν κάβουρα. Τελικά τον πάτησε, τον σκότωσε και έτσι μετατράπηκε σε αστερισμό. Αιγύπτιος λόγιος είχε αναφερθεί στον καρκίνο, καθώς και ο Ηρόδοτος ο Αλικαρνασσέας από τη Μικρά Ασία στο έργο του «Ιστορίαι» όταν έγραψε για την Άτοσσα την Περσίδα που έπασχε από την ασθένεια και την θεράπευσε με χειρουργική επέμβαση ο Έλληνας γιατρός Δηκομήδης από την Σικελία.
Από την προϊστορική εποχή είναι γνωστή η ύπαρξή του και μάλιστα και σε ζώα. Υπήρχε ένας είδος δεινοσαύρων ο Αδρόσαυρος, που λόγω επιλογής τροφής, μαστιζόταν από την εν λόγω ασθένεια. Για την εμφάνιση της ασθένειας στους ανθρώπους είναι δεδομένο ότι δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο, αλλά γνωστό εδώ και αιώνες. Υπάρχει μάλιστα η γνωστή έκφραση: «Ο πολιτισμός δεν προκάλεσε τον καρκίνο, αλλά παρατείνοντας την ανθρώπινη ζωή, την αποκάλυψε» !
Ο οργανισμός του ανθρώπου αποτελείται από τρισεκατομμύρια κύτταρα, βασική μονάδα ζωής. Τα κύτταρα αναπαράγονται συνεχώς, για να καλύπτουν και να αναπληρώνουν τις απώλειες. Διπλασιάζουν κάθε φορά το περιεχόμενο και εν συνεχεία διαιρείται. Ο οργανισμός από μικρός, γίνεται μεγάλος και σιγά-σιγά μοιραία γηράσκει. Ο ρυθμός ανανέωσης των κυττάρων αλλάζει. Τι γίνεται με τον καρκίνο; Aυτός ξεκινάει ως κύτταρο, του οποίου, όμως ο πυρήνας δεν λειτουργεί σωστά, μεταλλάσσεται και αναπαράγεται ανεξέλεγκτα. Απωθεί τα γύρω υγιή κύτταρα και δημιουργεί μη ελεγχόμενες καταστάσεις. Ο ίδιος ο οργανισμός αναστατώνεται και σπεύδει να αντιμετωπίσει την όλη κατάσταση. Δυστυχώς τα κύτταρα αυτά δημιουργούν όγκο και λαμβάνουν ενέργεια από το αίμα. Αυτός απωθεί τα υπόλοιπα κύτταρα και αρχίζει να διεισδύει σε παρακείμενα όργανα. Κύτταρα αποσπώνται από τον όγκο, μπαίνουν σε κυκλοφορία κι εμφανίζονται σε άλλα όργανα όπως πνεύμονες, συκώτι κ.ά.
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο «σκοτεινότερος πλανήτης» ακολουθείται σε συχνότητα από εκείνον του έντερου, του μαστού, του παγκρέατος, του προστάτη κ.ά. Μέχρι το έτος 1930 δεν ήταν τόσο συχνός. Από τότε, όμως, που το κάπνισμα διαδόθηκε ευρύτερα, οι θάνατοι αυξήθηκαν. Γνωστοί αστέρες του Αμερικάνικου κινηματογράφου και θεάματος εξαιτίας της ασθένειας δεν βρίσκονται εν ζωή: Γιούλ Μπρύνερ, Γουώλντ Ντίσνεϋ, Νατ Κόλα, Τζων Γουέιν, Στηβ Μακ Κουήν, Ντην Μάρτιν, Ντόνα Σάμερ, Τζώρτζ Χάρισσον, Λάρι Κιντ, Κλωντ Μονέ κ.ά. Στις Η.Π.Α. 641 άνθρωποι διαγιγνώσκονται καθημερινά από καρκίνο. Η μέση ηλικία των ασθενών είναι τα 70 έτη και μόνον σε ποσοστό 16% γίνεται η διάγνωση σε πρώιμο στάδιο. Η εμφάνιση της νόσου στους άνδρες δεν παρουσιάζει αυξητικές τάσεις σε αντίθεση με τις γυναίκες, όπου τα κρούσματα αυξάνονται λόγω υιοθέτησης άλλου τρόπου ζωής και διάδοσης του καπνίσματος σε περισσότερα άτομα. Σε ποσοστό 15% στους άνδρες και 35% στις γυναίκες η ασθένεια δεν οφείλεται στο κάπνισμα αλλά σε άλλες αιτίες.
Στην Ελλάδα η κατάσταση σε γενικές γραμμές είναι παρόμοια. Το κάπνισμα, η κακή διατροφή, η παχυσαρκία, ο αγχώδης τρόπος ζωής, η κληρονομικότητα, η έκθεση σε υλικά όπως το ραδόνιο, ο αμίαντος, η διάσπαση ουράνιου και γρανίτη, τα βαρέα μέταλλα όπως κάδμιο, χαλκός, ψευδάργυρος, η ενασχόληση με επαγγέλματα σχετικά με βιομηχανίες χημικών προϊόντων, χρωμάτων, φυτοφαρμάκων κ.ά. αιτίες αποτελούν επιβαρυντικοί παράγοντες για την εμφάνιση της εν λόγω ασθένειας. Επέρχονται βλάβες στο DNA καθώς και στην αναπαραγωγική διαδικασία του οργανισμού. Ομάδες αυξημένου κινδύνου θεωρούνται οι καπνιστές, οι πάσχοντες από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονία, οι παχύσαρκοι, οι έχοντες κληρονομικό ιστορικό, οι εργαζόμενοι σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα κλπ.
Η βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος ενοχοποιείται σε όλα τα επίπεδα. Γενικά ο κίνδυνος προσβολής των ανθρώπων από την ασθένεια του καρκίνου είναι 0,2% στους άνδρες και 0,4% στις γυναίκες, στους βαρείς καπνιστές οι πιθανότητες είναι 24,4% στους άνδρες και 18% στις γυναίκες και στους ενεργούς καπνιστές 15,9% στους άνδρες και 9,5% στις γυναίκες. Σε όσους δε το έχουν από καιρό σταματήσει οι πιθανότητες περιορίζονται στο 5,5% σε άνδρες και 2,6% σε γυναίκες. Το κάπνισμα τόσο το ενεργητικό όσο και το παθητικό ενοχοποιείται σε μια σειρά από διαφορετικές μορφές καρκίνου όπως στον πνεύμονα, ουροδόχο κύστη, οισοφάγο, λάρυγγα, στομάχι, συκώτι, έντερο, νεφρά, ωοθήκες, κεφαλή, τράχηλου μήτρας, μαστού κλπ. Το κάπνισμα επίσης ευθύνεται σοβαρά και για άλλες παθήσεις όπως Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, καρδιαγγειακά νοσήματα, εγκεφαλικά προβλήματα, άσθμα, σακχαρώδη διαβήτη, καταρράκτη, τύφλωση κ.ά. Οι τοξικές ουσίες που αποβάλλονται στην ατμόσφαιρα από το κάπνισμα και εισχωρούν στον οργανισμό του ανθρώπου με την εισπνοή, προκαλούν σειρά από παρενέργειες.
Τα συμπτώματα εμφάνισης της νόσου είναι πολλά όπως: δυσκολίες στην αναπνοή, επίμονος βήχας, πληγή που δεν επουλώνεται εύκολα, απόχρεψη αιμοφόρων πτύελων, πόνοι στο σώμα, στις αρθρώσεις, ύποπτος πυρετός, υπερβολική κούραση, αναίτιο αδυνάτισμα κ.ά. Βέβαια τα συμπτώματα αυτά δύσκολα εντοπίζονται εάν δεν είναι σε προχωρημένο στάδιο o καρκίνος Απαιτείται ενδελεχής εξέταση και απεικονιστικές διαδικασίες. Ο μη κυτταρικός καρκίνος των πνευμόνων αποτελεί το 85-90% των καρκίνων του πνεύμονα.
Αμέσως μετά την διάγνωση του θα χρειαστεί να γίνει η σταδιοποίησή του. Έτσι θα κριθεί η καλύτερη στρατηγική για την επιλογή θεραπείας: χειρουργική αντιμετώπιση, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, ανοσοθεραπεία, στοχευμένη θεραπεία, παρηγορητική θεραπεία κλπ. Οι αποφάσεις παίρνονται δύσκολα, αλλά είναι απαραίτητη η έναρξη της σχετικής θεραπείας. Ο χρόνος είναι πολύτιμος και κάθε καθυστέρηση στην έναρξη της διαδικασίας, μπορεί να αποβεί μοιραία. Γίνεται ιατρικό συμβούλιο, ενημερώνεται ο ασθενής και η οικογένειά του και λαμβάνονται οι σχετικές αποφάσεις. Είναι απαραίτητη η συμμετοχή και η συμφωνία του ασθενή σε όλη την διαδικασία και η επιλογή της καλύτερης δυνατής λύσης. Οι θεράποντες γιατροί κάνουν ό,τι επιβάλλει η ιατρική δεοντολογία.
Στόχος της χειρουργικής αντιμετώπισης είναι η πλήρη αφαίρεση όγκου-εκτομή και ο πλήρης λεμφαδενικός καθαρισμός. Σημαντική παράμετρος είναι η διατήρηση της αναπνευστικής επάρκειας του πνεύμονα. Επίσης λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν εάν ο ασθενής μπορεί και είναι σε θέση «να σηκώσει το χειρουργείο». Η επέμβαση στο χειρουργείο ορισμένες φορές ίσως αφορά την αφαίρεση τμήματος μόνον του πνεύμονα και σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις-και όπου απαιτείται- μεγάλο τμήμα ή και ολόκληρο τον πνεύμονα. Η προσπάθεια, βεβαίως, της ιατρικής ομάδας είναι η διατήρηση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους του πνεύμονα.
Πολύ σημαντικό ζήτημα είναι η μείωση του πόνου που προκαλείται. Στόχος σταθερός είναι να έχουμε έναν δραστήριο και ενεργητικό ασθενή, έναν «ζώντα ασθενή», ο οποίος σταδιακά αναρρώνει και είναι σε θέση να πάει στο σπίτι του και λογικά να συνεχίσει την καθημερινότητά του.
Η μικροσκοπική χειρουργική στον πνεύμονα στοχεύει στην δημιουργία μικρών οπών για αποτελεσματική αντιμετώπιση όλου του προβλήματος. Η πλήρης ενδοσκοπική λοβεκτομή, ως επιλογή, κερδίζει συνεχώς έδαφος. Η επέμβαση γίνεται μέσω ηλεκτρονικής οθόνης και δεν βλέπουμε απευθείας το όργανο Απαιτείται , βεβαίως, κάποιες δεξιότητες από τον χειρουργό. Το έτος 2008 μάλιστα η συγκεκριμένη ιατρική μέθοδος βραβεύτηκε από την Ελληνική Θωρακοχειρουργική Εταιρεία. Σοβαρά λαμβάνεται υπόψιν σε παρόμοιες περιπτώσεις και το αισθητικό αποτέλεσμα, καθώς αυτό είναι σαφές ότι έχει καθοριστική επίδραση στην ψυχολογία και την πνευματική ηρεμία και ισορροπία του ασθενή.
Η ιατρική μέθοδος Vats- Λοβεκτομή ως νέα και πολύ ενδιαφέρουσα έχει μέλλον στον συγκεκριμένο επιστημονικό χώρο και αυτό επειδή συνδυάζει αποτελεσματικότητα, μικρότερο πόνο και καλύτερη ποιότητα ζωής για τον ασθενή. Η σύγκριση με παλαιότερες μεθόδους θεραπείας είναι αναπόφευκτη και τα πορίσματα καταγράφονται και λαμβάνονται πολύ σοβαρά από την ιατρική κοινότητα.
Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση είναι παράγοντες που βοηθούν πολύ τον σημερινό άνθρωπο. Όταν δε η εν λόγω ασθένεια διαπιστωθεί εγκαίρως, τότε προλαμβάνονται και θεραπεύονται πολλοί τύποι καρκίνου. Σε αυτή την περίπτωση εμπίπτει το 1/7 του χειρουργικών περιπτώσεων και τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Κυριολεκτικά σώζονται ζωές. Ασθενείς σε πρώιμο στάδιο πολλές φορές θεραπεύονται αποτελεσματικά και αποτρέπονται οι μεταστάσεις του καρκίνου που είναι και οι πιο δύσκολα ιάσιμες περιπτώσεις. Σίγουρα «αυξάνεται η δουλειά των γιατρών», αλλά αυξάνονται παραλλήλως και οι πιθανότητες ίασης και πλήρους αποκατάστασης της υγείας των ασθενών που είναι και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Υπολογίζεται ότι με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται μείωση κατά 20% των θανάτων από καρκίνο.
Όσοι και όσες ανήκουν στις υψηλές ομάδες κίνδυνου όπως οι ηλικίες από 55-75 ετών, όσοι έχουν κληρονομικό ιστορικό, ζουν και εργάζονται σε μολυσμένο και ανθυγιεινό περιβάλλον και κυρίως οι καπνιστές οφείλουν να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Σύμφωνα λοιπόν με τις οδηγίες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας τα καλύτερα μέτρα προστασίας του οργανισμού είναι: η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής, αυξημένη σωματική δραστηριότητα, αποφυγή καθιστικής ζωής, αποφυγή κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας ζωικών τροφών και κόκκινου κρέατος-σε αυτό βοηθάει πολύ η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής- η μεσογειακή διατροφή, η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και οσπρίων, η αποφυγή πολλών γλυκών και κατ΄ επέκτασιν της ζάχαρης, η αποφυγή κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας αλκοόλ, η αυστηρή τήρηση των ιατρικών οδηγιών και η διαρκής ενημέρωση.
Την επιτυχημένη εκδήλωση έκλεισε ο πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» Κωνσταντίνος Κάμτσης με επίκαιρη παρέμβασή του, ενώ δεν ήταν λίγες και οι ερωτήσεις που τέθηκαν στον ομιλητή από τη μεριά του πυκνού ακροατήριου, που παρακολούθησε με έκδηλο ενδιαφέρον την όλη εκδήλωση.
Λάζαρος Η. Κενανίδης θεολόγος, διδάκτορας νεότερης ιστορίας Α.Π.Θ.
μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος»
δ/ντής 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»
Κατηγορία: Ανοιχτό λαϊκό Πανεπιστήμιο - Περίοδος 23η 2018-2019