24 Αυγούστου, 2014
Μια άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν πολλοί συμπολίτες μας, που βρέθηκαν την Δευτέρα 14-1-2013 στις 19.00΄στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβούλιου στο Δημαρχείο Πέλλας. Ομιλητής, ο εξαίρετος καθηγητής της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού στην Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ., Αθανάσιος Ε. Καραθανάσης. Στο Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο, η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος», σε συνεργασία με την ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας, τίμησε με τον καλύτερο τρόπο την επέτειο των 90 χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης (1923-2013). Θέμα επίκαιρο και εξόχως σημαντικό, ιδιαίτερα για μια επαρχία, σαν την δική μας, όπου κατοικούν πολλοί απόγονοι προσφύγων.
Οι διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της Συνθήκης ξεκίνησαν από τις 20-11-1922 για να ολοκληρωθούν στις 24-7-1923. Πρόεδρος της ελληνικής διπλωματικής αντιπροσωπείας ορίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, κατόπιν παράκλησης του ηρωικού στρατιωτικού Νικόλαου Πλαστήρα, του επονομαζόμενου «Μαύρου Καβαλάρη». Αρκετές ήταν οι χώρες που συμμετείχαν στην συνδιάσκεψη της Ελβετικής πόλης, καθότι τα 143 άρθρα που υπογράφτηκαν αφορούσαν σε πλήθος ζητημάτων και αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων. Η αδιαλλαξία των νικητών Τούρκων και η δυσμενής θέση, στην οποία περιήλθε η Ελλάδα, καθόρισαν την διευθέτηση των θεμάτων, καθώς επικράτησε το δίκαιο του ισχυρού και όχι η ηθική και το ιστορικό δίκαιο. Ελληνικότατες περιοχές, όπως η Ανατολική Θράκη, τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, καθώς και η Ιωνία, αποδόθηκαν στους Τούρκους. Σύμφωνα δε με την Συμφωνία Ανταλλαγής Πληθυσμών (30-1-1923) χιλιάδες Έλληνες από τον Πόντο, την Καππαδοκία, την Βιθυνία, την Κιλικία και άλλες περιοχές αναγκάστηκαν να φύγουν από τις πατρογονικές εστίες τους και να βρουν καταφύγιο και περίθαλψη στην καθημαγμένη και ακρωτηριασμένη Ελλάδα. Οι γηγενείς Ελλαδίτες δέχθηκαν με αγάπη και κατανόηση τα απομεινάρια -όσους επέζησαν από την γενοκτονία-της απέραντης Ρωμιοσύνης της Ανατολής και όλοι μαζί εξαθλιωμένοι αλλά πεισμωμένοι εργάστηκαν και δημιούργησαν το νεότερο Ελληνικό κράτος. Οι εξισλαμισμένοι Έλληνες-ελληνόφωνοι και τουρκόφωνοι- της Μακεδονίας και της Κρήτης ακολούθησαν αντίθετη πορεία, καθώς το κριτήριο για την Ανταλλαγή ήταν η θρησκεία και η συνείδηση και όχι η γλώσσα. Εξαιρέθηκαν από την Συμφωνία οι Έλληνες της Κων/πολης, της Ίμβρου και της Τένεδου, καθώς και οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης, καθότι οι τελευταίοι έμειναν στις εστίες τους ως αντιστάθμισμα για την παραμονή του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην τέως βυζαντινή Βασιλεύουσα.
Η Συνθήκη της Λωζάννης, απαρέγκλιτα τηρείται από την Ελλάδα, αλλά όχι και από την Τουρκία. Είναι γεγονός όμως ότι ουσιαστικά η φθίνουσα δημογραφική πορεία του-πάλαι ποτέ- ακμαίου Ρωμαίικου στοιχείου στην Κωνσταντινούπολη, που από 300.000 κάτοικοι ( υπέρ το ¼ του πληθυσμού) έφθασε στις ημέρες μας μόλις τις 3000 γεροντάκια-ως επί το πλείστον απαξιώνει την Συνθήκη. Αντίθετα, παρατηρείται ρωμαλέα πληθυσμιακή αύξηση των Μουσουλμάνων στην Δυτική Θράκη. Αυτά τα στοιχεία προκαλούν θλίψη και ανησυχία.
Η Συνθήκη της Λωζάννης αναγνωρίζει στο αρ. 12 την ελληνικότητα των νησιών του Αιγαίου, στο αρ. 17 παραιτείται η Τουρκία από τα Δωδεκάνησα, ενώ ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο αρ. 44 για το καθεστώς που διέπει το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο εθναρχικός ρόλος του Ο.Π. από την εποχή της αποφράδας ημέρας της 29 Μαΐου 1453 παύει να υφίσταται και περιορίζεται στα καθαρά θρησκευτικά και πνευματικά καθήκοντά του. Απώλεσε την διοικητική, πολιτική και κοινωνική δικαιοδοσία του στην Μικρά Ασία και περιχαρακώθηκε στην Κων/πολη, Ίμβρο και Τένεδο. Η νεώτερη Τουρκία, λοιπόν, θεωρεί το Ο.Π. ως ένα σωματείο, Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, υποκείμενο στην εξουσία του νομάρχη Κωνσταντινούπολης. Η αυθαίρετη αυτή τοποθέτηση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την διεθνή υπόσταση του Ο.Π., καθότι ως θεσμός υφίσταται από τον 1ο αι. μ. Χ., εκατοντάδες χρόνια πριν την εισβολή των Τούρκων στην Μικρά Ασία, την Άλωση της Πόλης και την επακολουθείσα αιχμαλωσία του. Δεν χρηματοδοτείται από την τουρκική κυβέρνηση, αποτελεί αυτοτελή αρχή, ιδιότυπο αυτοδύναμο θεσμό, με δική του εξουσία και νομική υπόσταση, διακεκριμένο από το Κεμαλικό τουρκικό κράτος.
Ο Οικουμενικός Θρόνος δεν επανιδρύθηκε, ήταν κεκτημένο δικαίωμα και επί αιώνες απολάμβανε τον παγκόσμιο σεβασμό και είχε το ανάλογο κύρος. Ο διεθνής χαρακτήρας του αναγνωρίζεται στις σχέσεις του με τα άλλα κράτη και τους παγκόσμιους οργανισμούς. Τούτο φαίνεται και από τις επίσημες επισκέψεις που πραγματοποιεί ο προκαθήμενος της Ορθοδοξίας ανά τον κόσμο, όπου γίνεται δεκτός ως Αρχηγός Κράτους. Η δικαίωσή του, σχετικά πρόσφατα, από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στο ζήτημα της καταπάτησης του ορφανοτροφείου της νήσου Πρίγκηπου- από τα μεγαλύτερα ξύλινα κτίσματα του κόσμου- συνιστά θετικό ιστορικό προηγούμενο. Νεότερες μορφές που ανήλθαν στον Ο.Θ., όπως ο Μελέτιος Μεταξάκης, ο Γρηγόριος Ζ΄, ο Κων/νος Στ΄, ο Αθηναγόρας, ο Δημήτριος και ο νυν Πατριάρχης ο Βαρθολομαίος Α΄ έδωσαν το δικό τους στίγμα στον τιτάνιο, αλλά και θεάρεστο έργο της συνέχισης ενός θεσμού που είναι συνυφασμένος με την μοίρα και τις τύχες της Ρωμιοσύνης.
Η όλη εκδήλωση έκλεισε με ένα δεκάλεπτο βιντεοσκοπημένο οδοιπορικό στη Πόλη (2 και 3/5/2012), αφιέρωμα που επιμελήθηκαν η Μαρία Χ. Πασχούδη και ο Λάζαρος Η. Κενανίδης.
Συμπερασματικά, η αίσθηση που αποκόμισε το κοινό ήταν ότι απαιτείται προσευχή, ενότητα και αγώνα ο Ελληνισμός, για να επιβιώσει και όχι διχασμούς, έριδες και υπονόμευση. Όμως, αφενός μεν η εσωστρέφεια, η αδυναμία, ο ενδοτισμός και η διαρκής υποχωρητικότητα, αφετέρου δε η δημογραφική απίσχναση, η πολιτισμική άμβλυνση και η κοινωνική απαξίωση, που χαρακτηρίζει εμάς τους Νεοέλληνες, δεν αποτελεί ασφαλή οδηγό και καλό σύμβουλο. Το δε μέλλον χαρακτηρίζεται ως αβέβαιο και δεν παρέχει εχέγγυα αισιοδοξίας. Μακάρι να διαψευστούμε…
Λάζαρος Η. Κενανίδης θεολόγος, δντής 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών, υποψ. διδάκτορας Α.Π.Θ.
Κατηγορία: Ανοιχτο Λαικό Πανεπιστήμιο – Περίοδος 17η 2012-2013