12 Δεκεμβρίου, 2018
Η 4η εκδήλωση του Ανοικτού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών της 23ης περιόδου 2018-19 έλαβε χώρα στην φιλόξενη αίθουσα του Δημοτικού Συμβούλιου του Δήμου (Αρχαίας) Πέλλας την Κυριακή 2-12-2018. Η ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» σε αγαστή συνεργασία με την ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας οργάνωσε άλλη μια επιτυχημένη εκδήλωση, κεντρικό πρόσωπο της οποίας ήταν η Μαρία Ευθυμίου αναπληρώτρια καθηγήτρια του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών. Τίτλος της εξαιρετικής εισήγησης: «Μεγάλες Τομές της Παγκόσμιας Ιστορίας».
Ο λόγος της ομιλήτριας ήταν εντυπωσιακός, μεστός, βαθύς και χειμαρρώδης και κράτησε αμείωτο για πολύ ώρα το ενδιαφέρον του πυκνού ακροατήριου που κατέκλυσε τον χώρο της εκδήλωσης. Την ομιλήτρια προλόγισε με θερμά λόγια ο πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών “O Φίλιππος” Κωνσταντίνος Κάμτσης. Την δε όλη εκδήλωση συντόνισε ο Λάζαρος Κενανίδης υπεύθυνος του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών.
Η ανθρωπότητα διαμέσου των αιώνων βίωσε 3 μεγάλες ιστορικές τομές:
α) η μεγάλη τομή έγινε όταν το ανθρώπινο είδος σηκώθηκε από τα 4 και στάθηκε όρθιο στα 2 του πόδια, έγινε δηλαδή δίποδο. Το γεγονός συνέβη πριν 4-5.000.000 περίπου χρόνια πριν την σημερινή εποχή. Αρχαίοι ανθρώπινοι σκελετοί έχουν ανακαλυφθεί στην Αιθιοπία, την Κένυα, τη Νότια Αφρική κ.ά. Υφίσταται μια θεωρεία περί καταγωγής του πρώτου ανθρώπου από την Αφρική. Ξεκίνησε ως μαύρη φυλή, άλλοι έγιναν κίτρινοι, άλλοι λευκοί κλπ. Οι άνθρωποι μέχρι τότε ζούσαν σε ομάδες 20-25 ατόμων με μη σταθερή κατοίκηση, σε πρόχειρους καταυλισμούς σε σπηλιές και μετακινούμενοι έψαχναν συνεχώς για την τροφή τους. Η λέξη άνθρωπος προέρχεται από την σύνθεση των λέξεων: άνω+θρώσκω=ψηλά κοιτάω.
β) η επόμενη μεγάλη τομή υπήρξε η γεωργική επανάσταση όταν ο άνθρωπος έπαψε να είναι καρποσυλλέκτης και κυνηγός. Βρήκε έναν συγκεκριμένο χώρο και δημιούργησε το χωριό. Άρχισε να φυτεύει σπόρους και να δρέπει τους καρπούς τους. Έγινε πλέον παραγωγός ο ίδιος. Εξημέρωσε ορισμένα από τα ζώα και τα έφερε δίπλα του. Στην λεγόμενη «γόνιμη ημισέληνο» δηλαδή Μικρά Ασία-Εγγύς Ανατολή-Μέση Ανατολή-Ανατολική Μεσόγειο θάλασσα αναπτύχθηκαν σημαντικοί πολιτισμοί. Τα ποτάμια Τίγρης, Ευφράτης και πιο πέρα ο Νείλος έγιναν σημαντικοί χώροι ανάπτυξης και πρόοδου του ανθρώπινου είδους.
γ) η βιομηχανική επανάσταση είναι η τεράστια τομή στην πορεία της ανθρωπότητας. Πριν 250-300 χρόνια εμφανίστηκε στην Μεγάλη Βρετανία και επηρέασε σε πολλές χώρες και κυρίως τον λεγόμενο δυτικό κόσμο.
δ) η ηλεκτρονική επανάσταση δημιούργησε κοσμογονικές εξελίξεις στο «παράρτημα» της Μ. Βρετανίας πέρα από τον Ατλαντικό ωκεανό στις Η.Π.Α. και στον Καναδά.
Όταν πλέον αρχίζουν και δημιουργούνται μόνιμοι οικισμοί παρουσιάζεται η ανάγκη για συστηματικούς αγρότες, για αποθήκες, για φύλαξη της περιουσίας, για οργανωμένη διοίκηση και για νόμους. Δηλαδή οι εργάτες γης, οι στρατιώτες-φρουροί και οι άρχοντες είναι απαραίτητα συστατικά στοιχεία της οργανωμένης κοινωνίας. Επίσης παράλληλα αναπτύσσεται σιγά-σιγά και το εμπόριο, οι μεταφορές όπως επίσης και η ναυτιλία.
Μετά το έτος 1980 και εντεύθεν υπολογίζεται ότι η ποσότητα της γνώσης της ανθρωπότητας υπερδιπλασιάστηκε. Οι 3 Ήπειροι: Ευρώπη Ασία, και Αφρική ουσιαστικά είναι ενωμένες εδαφικά μεταξύ τους. Εμείς οι άνθρωποι στα τέλη του 19ου αι. τις κόψαμε με την διώρυγα του Σουέζ. Ο χωρισμός είναι πολιτισμικός και ουδόλως γεωγραφικός. Στα αρχέγονα-προϊστορικά χρόνια οι ήπειροι ήταν ενωμένοι μεταξύ τους και οι επιστήμονες έδωσαν το όνομα Παγγαία στην απέραντη αυτή έκταση ξηράς
Λεπτές επιστημονικές παρατηρήσεις έγιναν στους εκπρόσωπους της κίτρινης φυλής: σχιστά μάτια, ψηλό μέτωπο, γαμψή μύτη, με πυκνά μαλλιά προς τα πίσω και άτριχοι στο σώμα. Στην τελευταία περίοδο των παγετώνων άνθρωποι από την Κίνα, την Κορέα, την Ιαπωνία, την Μογγολία κλπ πέρασαν πάνω από τον παγωμένο Βερίγγειο Πορθμό και βρέθηκαν στην Αλάσκα σε άλλη ήπειρο. Από εκεί σταδιακά προχώρησαν προς το νότο σε πιο ζεστά κλίματα και εγκαταστάθηκαν στην υπόλοιπη Βόρεια Αμερική. Η περιπλάνησή τους έφερε μετέπειτα στην Κεντρική και αργότερα στη Νότια Αμερική.
Στην γεωργική επανάσταση αναπτύσσονται κυρίως τα δημητριακά και περισσότερο το κριθάρι που είναι πιο ανθεκτικό από το σιτάρι. Το ψωμί βασικό στοιχείο διατροφής, είναι πολύτιμο και αναντικατάστατο και η Κυριακή προσευχή το επικαλείται: «τον άρτον ημών τον επιούσιον». Η καλλιέργεια της γης σταδιακά επεκτείνεται στην Κύπρο, την Κρήτη και τον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο. Η Κίνα με τις τεράστιες πεδιάδες και τα μεγάλα ποτάμια παράγει άφθονο ρύζι και η Αμερική μαθαίνει από τους Ευρωπαίους κατακτητές την ενασχόληση με την καλλιέργεια της γης. Αυτή τώρα με την σειρά της μεταφέρει καλλιέργειες όπως πατάτα, ντομάτα, φασόλια, πιπεριά και καλαμπόκι στην Ευρώπη. Η εύκρατη ζώνη και το ισορροπημένο κλίμα είναι ο κατεξοχήν χώρος που ευδοκιμούν τέτοια προϊόντα.
Στις μεγάλες ανακαλύψεις τώρα: ο Πορτογάλος Βάσκο ντα Γκάμα βρέθηκε στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στην Αφρική και ο Ισπανός Χριστόφορος Κολόμβος-δίχως να το επιδιώκει-ανακάλυψε την Αμερική. Ο πορτογάλος Μαγγελάνος κάνει για πρώτη φορά τον γύρο της γης και Βρετανοί θαλασσοπόροι και εξερευνητές, όπως ο Τζέημς Κούκ βρέθηκαν στην Ωκεανία, στην οποία-όμως- προηγήθηκαν οι Ολλανδοί και την είχαν ονομάσει Νέα Ολλανδία. Τελικά η χώρα ονομάστηκε από τους Άγγλους Αυστραλία (=νότια ήπειρος). Οι ντόπιοι κάτοικοι ήταν οι Αβοριγίνες και στην Νέα Ζηλανδία οι Μαορί.
Οι Έλληνες από την αρχή της εμφάνισής τους στο ιστορικό προσκήνιο αναδεικνύονται ως ο πιο πολιτικός λαός του κόσμου. Όλα τα πολιτεύματα εμφανίστηκαν στον αρχαίο ελληνικό κόσμο: βασιλεία, τυραννία, ολιγαρχία, αριστοκρατία και δημοκρατία. Με τις εγκαταστάσεις τους στη Μικρά Ασία, τον Εύξεινο Πόντο, στη Νότια Ιταλία, στις ακτές της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Βόρειας Αφρικής κ.ά. διέδωσαν πολιτισμό, καλές τέχνες και γλώσσα. Ειδικά αυτή η καταπληκτική γλώσσα, η γλώσσα των λογίων και της επιστήμης άσκησε ανεπανάληπτη γοητεία σε εκατομμύρια ανθρώπους. Η ελληνική γλώσσα, που χάρη σε αυτήν διαδόθηκε το σωτήριο μήνυμα του Χριστιανισμού, έγινε η διεθνής γλώσσα της Μεσογείου για εκατοντάδες χρόνια μέχρι την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και την υποδούλωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας στους Τούρκους.
Άλλη μεγάλη δύναμη της Μεσογείου υπήρξε η Ρώμη. Οι Ρωμαίοι έλαβαν το αλφάβητό τους από τους Έλληνες Χαλκιδείς. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπήρξε κατά κύριο λόγο ευρωπαϊκή δύναμη. Οι επίσημοι Ρωμαίοι και οι καλλιεργημένοι άνθρωποι της εποχής πάσχιζαν να μάθουν ελληνικά. Το Ρωμαϊκό Δίκαιο και οι λεγεώνες είχαν επίδραση σε πολλούς λαούς και χώρες. Ήρθε όμως ο καιρός και η Ρώμη άρχισε να παρακμάζει. Πολλά γερμανικά φύλα, δυναμικά, εμφανίζονται στο προσκήνιο και επιφέρουν κοσμογονικές αλλαγές στην ευρωπαϊκή ήπειρο και κυρίως στην Δύση.
Το Βυζάντιο, παλιά αποικία των Μεγαρέων, αναδεικνύεται ως η κυρίαρχη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο με την μετεξέλιξη του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους σε Ελληνοχριστιανική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης. Η απόφαση και η επιλογή του Μεγάλου Κωνσταντίνου να ιδρύσει την Πόλη, η καταπληκτικότερη πόλη στον κόσμο που απλώνεται σε 2 ηπείρους Ευρώπη και Ασία, αλλάζει τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας. Αυτή η αυτοκρατορία θα αντέξει για 1100 χρόνια. Αυτό το γεγονός από μόνο του είναι ένα θαύμα, δεδομένου μάλιστα ότι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία διάρκεσε 700 χρόνια και η οθωμανική περίπου 600 χρόνια.
Ένας νέος και πολυπληθής λαός εμφανίζεται στα ιστορικά δρώμενα και αυτοί είναι οι Σλάβοι που είχαν μεγάλη συμβολή στον πολιτισμό αφού σε αυτό βοηθήθηκαν πολλαπλώς από τους Θεσσαλονικείς ιεραπόστολους Κύριλλο και Μεθόδιο. Οι Σκανδιναβοί, λαοί του βορρά, έχουν διαφορετική παρουσία στην Ευρωπαϊκή ήπειρο.
Στην Δυτική Ευρώπη αναδεικνύεται η μορφή του Καρλομάγνου, ο οποίος στέφεται το 800 μ.Χ. ως αυτοκράτορας των Ρωμαίων κατά παρέκκλιση της ιστορίας και της αλήθειας μιας και ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων, υπήρχε και είχε την έδρα του στην Κωνσταντινούπολη. Οικειοποιήθηκε δηλαδή έναν τίτλο που δεν του ανήκε! Τα γερμανικά φύλα, Φράγκοι, Τεύτονες, Γότθοι, Βάνδαλοι, Λομβαρδοί, Θουρίγγιοι, Άβαροι κλπ εξαπλώνονται στην ηπειρωτική Ευρώπη και οι Σάξονες περνούν την Μάγχη και κυριαρχούν στην Βρετανία, όπου ήδη κατοικούν οι Κέλτες.
Υπάρχει μια γενικότερη αναστάτωση στην Ευρώπη, αλλά μετά το έτος 1000 μ.Χ. η κατάσταση δείχνει να σταθεροποιείται και να ηρεμεί. Οι Γερμανοί που διέλυσαν την Ρώμη, αυτοί τώρα θα την σώσουν! Σταδιακά αναπτύσσεται το εμπόριο και η οικονομία βελτιώνεται πολύ. Οι ιταλικές πόλεις όπως Βενετία, Γένουα, Πίζα, Φλωρεντία κ.ά αναλαμβάνουν τα ηνία στον-τότε- παγκόσμιο χώρο και το χρήμα ρέει άφθονο εκεί.
Οι εξελίξεις στις άλλες χώρες είναι συνεχείς. Η Αγγλία γίνεται η πρώτη χώρα που διοικείται με συνταγματική βασιλεία. Δημιουργείται η βουλή των Λόρδων και η βουλή των Κοινοτήτων. Στις Η.Π.Α γίνεται επανάσταση κατά των αποικοκρατών Άγγλων από το 1775-1783. Σημαντικές μορφές όπως ο Γεώργιος Ουάσιγκτον, ο Θωμάς Τζέφερσον και ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ αποτελούν σημεία αναφοράς για τους Αμερικανούς. Συντάσσεται το σύνταγμα των Η.Π.Α. και δημιουργούνται η βουλή των αντιπροσώπων και η γερουσία και τα 2 αυτά σώματα συγκροτούν το Κογκρέσο.
Στην Γαλλία η απόλυτη μοναρχία διαρκεί μέχρι το 1789. Οι σύγκρουση των 3 τάξεων αναστατώνει την χώρα. Η εν γένει πολιτική διαδικασία σημειώνει καθυστέρηση.
Δημιουργείται η Βρετανική Κοινοπολιτεία που σε παγκόσμιο επίπεδο καταλαμβάνει το 1/5 έκτασης της γης παγκοσμίως και το 1/4 του πληθυσμού της γης. Ο ήλιος σε αυτή την απέραντη αυτοκρατορία δεν δύει ποτέ! Η αντιπαράθεση και σε ορισμένες περιπτώσεις η σύγκρουση με το Ολλανδικό αποικιακό κράτος είναι σχεδόν αναπόφευκτη.
Στα τέλη του 19ου αι. οι Ρώσοι, έχοντας ανάγκη από χρήματα και προκειμένου να κατασκευάσουν τον υπερσιβηρικό σιδηρόδρομο, πουλούν την Αλάσκα στις Η.Π.Α. Η ενωμένη από το 1871 Γερμανία, αρχίζει και απειλεί την παντοκρατορία της Βρετανίας.
Μετά τον εμφύλιο πόλεμο που λήγει το 1865 οι Η.Π.Α. κατασκευάζουν το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο του κόσμου: 350.000 χιλιόμετρα σιδηροτροχιών διασχίζουν την μεγάλη χώρα. Αρχίζει η μετανάστευση. Χιλιάδες Ευρωπαίοι, κι όχι μόνον, εγκαθίστανται στις πολιτείες των Η.Π.Α. Ακόμη και σήμερα θεωρείται η πιο ποθητή χώρα στον κόσμο και αυτή με την μεγαλύτερη επιρροή στις διεθνείς εξελίξεις.
Η ισχύς του Αγγλοσαξωνικού πολιτισμού αφομοίωσε σχεδόν τα πάντα. Στον τεχνολογικό πολιτισμό αναδεικνύονται νέες μέθοδοι και τεχνικές. Τα ρομπότ χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο σε εργοστάσια, υπηρεσίες κλπ. Η δε δημοκρατία δυτικού τύπου, η λεγόμενη αστική έχει τα εξής χαρακτηριστικά: ελεύθερη δημιουργία κόμματος, εκλογές ελεύθερες, βουλή, ελευθεροτυπία και ανεξαρτησία δικαιοσύνης από τις υπόλοιπες δομές και εξουσίες. Ο φιλελευθερισμός είναι παιδί των επαναστάσεων.
Στα τελευταία χρόνια η Ινδία, και οι «ασιατικές τίγρεις» όπως η Ιαπωνία, η Κορέα, η Σιγκαπούρη, η Ινδονησία, η Ταϊβάν, η Μαλαισία αλλά κυρίως η Κίνα δραστηριοποιούνται ολοένα και περισσότερο και καταλαμβάνουν μεγαλύτερο δραστήριο, οικονομικά, χώρο στην παγκόσμια κοινότητα. Οι εξελίξεις είναι συνεχείς και τα αποτελέσματα ορατά. Τέλος, η Αγγλοσαξωνικής έμπνευσης οικονομία η λεγόμενη οικονομία της αγοράς, θεωρείται, παρά τα όποια αρνητικά στοιχεία της, ως η πλέον επιτυχημένη οικονομία και πολλά είναι τα κράτη που σπεύδουν να την υιοθετήσουν.
Λάζαρος Η. Κενανίδης θεολόγος, διδ. Α.Π.Θ.
μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος»
δ/ντής του 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»
Κατηγορία: Ανοιχτό λαϊκό Πανεπιστήμιο - Περίοδος 23η 2018-2019