24 Αυγούστου, 2014
Πολύ ενδιαφέρουσα ήταν η ενδέκατη εκδήλωση που οργάνωσε η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» στα πλαίσια της 17ης περιόδου 2012-13 του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου την Δευτέρα 1-4-2013. Ένας θεσμός καταξιωμένος στην συνείδηση της κοινωνίας της ευρύτερης περιοχής που γίνεται σε συνεργασία με την ΔΗ.Κ.ΕΠ.Α. του Δήμου Πέλλας και έχει θετικό αντίκτυπο στην πολιτιστική ζωή μας. Η ομιλία της αρχαιολόγου Αναστασίας Γεωργιάδου με τίτλο : «Αρχαιότητες Αλμωπίας» αναφερόταν στον πλούτο των αρχαιολογικών ευρημάτων της μεγάλης σε έκταση επαρχίας και νυν, πλέον, Δήμου Αλμωπίας.
Ο ήρωας της μυθολογίας Άλμωψ γιος του Ποσειδώνα έδωσε το όνομα σε μια περιοχή γνωστή εδώ και αιώνες για τα πυκνά δάση, τα πολλά νερά και τα γόνιμα μαύρα χώματά της. Από τα πολύ γερά δέντρα της Όρμας έφτιαχναν οι αρχαίοι Μακεδόνες τα καράβια και τις σάρισές τους. Γνωστές ήταν οι πόλεις Εύρωπος (Άλωρος), Όρμα και Άψαλος. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που συνεχίζονται τα τελευταία χρόνια, παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες που κατά καιρούς παρουσιάζονται φέρνουν στο φως πολύτιμα ευρήματα. Στη λεγόμενη «γέφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου» σώζονται στα θεμέλιά της ίχνη από την αρχαία εποχή. Τα ευρήματα καλύπτουν ιστορικά μια τεράστια χρονική περίοδο από το 8000 π.Χ. έως και 400 μ.Χ. Το 2009 ανακαλύφθηκε έξω από την Άψαλο προϊστορική κατοικία με λίθινα αιχμηρά εργαλεία κοπής. Φολίδες και μάζες πηλού εντυπωσιάζουν τους αρχαιολόγους. Περιβάλλεται από τάφρους. Ο άνθρωπος στην νεολιθική εποχή αλλάζει συμπεριφορά και τρόπο ζωής και καλλιεργεί την γη, εξημερώνει κάποια ζώα και εκτρέφει αιγοπρόβατα, βοειδή και χοίρους. Στη Σωσάνδρα βρέθηκαν οικήματα με πασσάλους και σανίδες ενδιάμεσα. Δρεπάνια και πέλεκεις σε ξύλινα πλαίσια βρέθηκαν σε νεολιθικό σπίτι στη Σωσάνδρα που χρονολογείται από το 6000 π.Χ. με αφορμή εργασίες ύδρευσης για την σύγχρονη πόλη της Αριδαίας. Επίσης εντυπωσιάζει φούρνος με θολωτή οροφή. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν αποθηκευμένα αγγεία και σκεύη πολυτελείας. Τα τελευταία λέγονται έτσι γιατί έχουν επιφάνεια καλυμμένη με κόκκινα επιχρίσματα.
Στον νεολιθικό οικισμό της Άψαλου υφίστανται κατοικίες πάνω σε ξύλινους πάσσαλους μέσα σε λάκκους, ενώ εντοπίστηκαν 2 μεγάλα ορύγματα στο Βόρειο και στο Νότιο άκρο του οικισμού, τμήματα μιας μεγάλης τάφρου. Βρέθηκαν εργαλεία άλεσης. Καλλιεργούσαν σιτηρά, φακές και κατανάλωναν κρέατα από κυνήγι. Το σπηλαιοκαταφύγιο Λουτρακίου και η τούμπα Δωροθέας συμπληρώνουν την εικόνα της περιοχής.
Στην εποχή του χαλκού διευρύνονται οι οικισμοί σε πεδιάδα και ορεινά σημεία. Στην Άψαλο ανακαλύφθηκε κυκλικό κτήριο, πιθανότατα ιερό, με τοίχους στολισμένους με πλούσιο διάκοσμο και εξαιρετικής τέχνης αρχιτεκτονικά μέλη. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί στους ερευνητές η ανακάλυψη κεραμικού κλίβανου στην Άψαλο, με θολωτή οροφή που δεν σώθηκε όμως, που χρησιμοποιούνταν ως εργαστήριο κεραμικών αγγείων. Είναι το μοναδικό εύρημα στον Μακεδονικό χώρο. Στις σχετικές έρευνες βρέθηκαν επίσης διάφορα αγγεία και ποτήρια και λίθινα εργαλεία κοπής. Το 1997 βρέθηκε, ακόμη, ταφικός τύμβος στη θέση Βέρπεν της Άψαλου.
Πλούσια ευρήματα της εποχής του Σίδηρου από το 1600 έως 600 π.Χ. στο νεκροταφείο της Κωνσταντίας, της Χρυσής και του Πρόδρομου πιστοποιούν τον ποιμενικό τρόπο ζωής των κατοίκων. Οι νεκρικοί θάλαμοι είναι γεμάτοι με κοσμήματα και κτερίσματα, περιδέραια, περιλαίμια, πόρπες και περόνες για τις γυναίκες και όπλα, ακόντια και γεωργικά εργαλεία για τους νεκρούς άνδρες, όλα αυτά απόδειξη πίστης σε μια μεταθανάτια ζωή. Επίσης ανακαλύφθηκαν αγγεία, κύπελλα, οινοχόες και ανοιχτά αγγεία για σταθερές τροφές.
Η Άζωρος βρίσκεται τειχισμένη σε φυσικό οχυρό λόφο και περιβάλλεται από τον Αλμωπαίο ποταμό. Εκεί βρέθηκαν κεφάλια γυναικείων αγαλμάτων. Στην δε τούμπα του Νερόμυλου σε ένα από τα δωμάτια αποδεικνύεται η ύπαρξη αρχαίου ναού, γυναικείων θεοτήτων και επιγραφές που ομιλούν για ύπαρξη ναών.. Σημαντική θεωρείται η αναθηματική στήλη στην Θηριόπετρα. Στο Μοναστηράκι, στους Πρόμαχους και την Σωσάνδρα βρέθηκαν νεκροταφεία ελληνιστικής εποχής του 3ου και 2ου αιώνα. Από τον 1ο μέχρι και τον 4Ο αιώνα ελάχιστα είναι τα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν λόγω παύσης των σχετικών ανασκαφικών εργασιών. Στην (Ε)Νότια και στη Μηλιά εντοπίστηκαν ανάγλυφα επιτύμβια και αγάλματα, ενώ ιδιαίτερης σημασίας κρίνεται ο μαρμάρινος αετός των ρωμαϊκών χρόνων από το Γαρέφι. Ως οπαδοί και λάτρεις του κρασιού και του κυνηγιού επινόησαν τον Διόνυσο και την Άρτεμη και έφτιαξαν αγάλματα ταυτόχρονα με το αναθηματικό ανάγλυφο προς τιμήν του Ερμή από την Πολυκάρπη.
Από τα βυζαντινά, ακόμη, χρόνια το σχετικά καλοδιατηρημένο κάστρο της Χρυσής με τους 3 πύργους, διοικητικό κέντρο της περιοχής και έδρα του τότε επίσκοπου της επαρχίας, θυμίζει στους επισκέπτες στιγμές έντονης ιστορικής δράσης.
Η Αλμωπία, εάν έδειχνε περισσότερη φροντίδα η πολιτεία, θα μπορούσε να αποτελέσει τουριστικό πόλο έλξης για πολλούς επισκέπτες έχοντας 3 σημεία αναφοράς: τον πύργο της Χρυσής, το νεκροταφείο της Κωνσταντίας και το κάστρο του Άλωρου ενταγμένα σε ένα δίκτυο ενδιαφέρουσας διαδρομής. Ο συνδυασμός φυσιολατρικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος θα έβγαζε την ακριτική αυτή περιοχή από την συγκοινωνιακή και οικονομική απομόνωσή της. Αντί λοιπόν να ενισχύουμε και να προωθούμε δράσεις στις κορεσμένες μεγαλουπόλεις, παραγωγικό και ωφέλιμο για όλους θα ήταν η δημιουργία Μουσείου για τις αρχαιότητες της Αλμωπίας και η περαιτέρω πολιτιστική αναβάθμισή της.
Λάζαρος Η Κενανίδης, θεολόγος,
δντής 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών, υποψ. διδάκτορας Α.Π.Θ.
Κατηγορία: Ανοιχτο Λαικό Πανεπιστήμιο – Περίοδος 17η 2012-2013