Φιλελληνισμός
“Λευτεριά για λίγο πάψε, να χτυπάς με το σπαθί.
Τώρα σίμωσε και κλάψε εις του Μπάυρον το κορμί”
του Κωνσταντίνου Κάμτση
Είναι το πρώτο τετράστιχο από το ποίημα του Διονυσίου Σολωμού για το θάνατο του λόρδου Μπάιρον
Στις 19 Απριλίου 1824 πεθαίνει σε ηλικία 36 ετών ο μεγάλος φιλέλληνας. Αφιέρωσε την περιουσία του, τα νιάτα του, τη ζωή του στην απελευθέρωση της Ελλάδος. Τα κίνητρά του για να προσφέρει τα πάντα στην ελληνική επανάσταση ήταν τα ιδεώδη της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ημερομηνία θανάτου του λόρδου Μπάιρον καθιερώθηκε με προεδρικό διάταγμα ως Ημέρα Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης.
Ποιά ήταν όμως τα στοιχεία εκείνα που διαμόρφωσαν ένα κλίμα συμπάθειας και αλληλεγγύης των ξένων προς τους υπόδουλους Έλληνες κατά την περίοδο προ και μετά την επανάσταση του 1821;
Κύριο στοιχείο θα ανάφερε κανείς τις γνώσεις τους για τον αρχαίο κλασσικό Ελληνικό πολιτισμό, τα ιστορικά μνημεία -προεξάρχουσας της Ακρόπολης- τα 6 οποία ξένοι περιηγητές τα επισκέπτονταν και κατέγραφαν κατά τους υπόδουλους χρόνους-τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και φιλοσόφους, καθώς και το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας, που αποτέλεσε τη βάση και χτίστηκαν επ΄αυτού τα σύγχρονα ευρωπαϊκά.
Πολλούς συγκίνησε το ψυχικό σθένος ενός λαού, ο οποίος με σκληρούς αγώνες και θυσίες προσπαθούσε να αποκτήσει το δικαίωμα της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας του, μετά από σχεδόν τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς. Αρκετούς ενέπνευσαν οι ιδέες της προηγηθείσης κατά τριάντα δύο χρόνια, Γαλλικής Επανάστασης. Επίσης το αίσθημα της αλληλεγγύης των ομοδόξων χρι¬στιανών ανά τον κόσμο προς τους Έλληνες, απέναντι στους μουσουλμάνους Τούρκους.
Ήδη με το ξεκίνημα της επανάστασης αναφορές σε εφημερίδες, φυλλάδια, θεατρικά έργα, ποιήματα, σχετικά με τα δεινά των υπόδουλων Ελλήνων, αλλά και το αγωνιστικό τους φρόνημα “υπέρ πίστεως και υπέρ πατρίδος”, αφύπνισαν τις συνειδήσεις, πρωτίστως των Ευρωπαίων και μετέπειτα των λαών πέραν του Ατλαντικού, και ανέλαβαν πρωτοβουλίες φιλελληνικές επιτροπές για την ενίσχυσή μας, με χρήματα και πολεμικό εξοπλισμό από εράνους και κρατικές χορηγίες. Είναι θαυμαστός ο τρόπος της εξάπλωσης του φιλελληνισμού σ” όλο τον κόσμο, την ίδια χρονική περίοδο 1820-1828, χωρίς ιδιαίτερα μέσα επικοινωνίας. Ακόμη και στη μακρινή Ινδία υπήρχε φιλελληνική εταιρεία.
Ύψιστη πράξη αλληλεγγύης όμως ήταν η μεγάλη προσέλευση φιλελλήνων εθελοντών που αγωνίστηκαν στο πλευρό των Ελλήνων. Ιδιαίτερο ρόλο για τη δημιουργία και τον συντονισμό φιλελληνικών δράσεων είχε ο Ελβετός τραπεζίτης Εϋνάρδος, τόσο στη Γενεύη, όσο και στο Παρίσι. Την Αγγλική κοινωνία αφύπνισε η αγάπη του για την Ελλάδα και ο θάνατος του λόρδου Μπάιρον. Άλλες προσωπικότητες που ανέπτυξαν δράσεις υπέρ των Ελλήνων ήταν η γαλλοαμερικανή Σοφία Ντε Μαρμπουά-γνωστή ως Δούκισσα της Πλακεντίας, ο Γάλλος Αξιωματικός Κάρολος Φαβιέρος, ο οποίος ανέλαβε και την οργάνωση του τακτικού στρατού και ο Ιταλός λόγιος Σανταρόζα, που σκοτώθηκε στη μάχη της Σφακτηρίας. Έχει καταγραφεί ότι και από το Μεξικό ξεκίνησαν άνθρωποι για να βοηθήσουν την επανάσταση.
Μια εικόνα χίλιες λέξεις. Φανταστείτε τον αντίκτυπο που δημιούργησαν στην κοινή γνώμη της Ευρώπης οι πίνακες του Γάλλου ζωγράφου Ντελακρουά “Η καταστροφή της Χίου” και “Η Ελλάδα επί των ερειπίων του Μεσολογγίου”. Ακόμη ο φιλελληνικός χαρακτήρας ποιημάτων του Βίκτωρος Ουγκώ, μετά την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου και τη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Στον πρόλογο ενός λυρικού ποιήματος με το όνομα HELLAS (1821), ο Άγγλος φιλέλληνας ποιητής Πέρσι Σέλλεϋ παροτρύνει τους πολιτισμένους λαούς να συνδράμουν στην Ελληνική επανάσταση με τη χαρακτηριστική έκφραση “Είμαστε όλοι Έλληνες”, καθόσον οι νόμοι μας, οι τέχνες και η θρησκεία μας έχουν ρίζες ελληνικές.
Τα αίσθηματα φιλελληνισμού καταγράφονται και τους μετέπειτα χρόνους, όταν η χώρα μας εμπλέκεται σε νέες πολεμικές αναμετρήσεις. Ιταλοί εθελοντές-το τάγμα των Γαριβαλδινών- πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων, τόσο κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, όσο και κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Ο Γεώργιος Κλεμανσώ, Γάλλος δημοσιογράφος και πολιτικός-διετέλεσε και πρωθυπουργός της χώρας του-με σταθερή φιλελληνική στάση και ιδιαιτέρως κατά τις διαπραγματεύσεις των συνθηκών των Βερσαλλιών και Σεβρών. Η Γαλλίδα Λουίζα Ριανκούρ, με αισθήματα αγάπης για τους Έλληνες, τα οποία αποδείκνυε με κοινωνικές εκδηλώσεις και δημοσιεύσεις στον τύπο.
Όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση, με αφετηρία την Αμερική, έπληξε και τη χώρα μας, από το 2010 αναπτύχθηκε ένα νέο κίνημα αλληλεγγύης σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, την Αμερική και την Αυστραλία, με κεντρικό σύνθημα και πάλι “Είμαστε όλοι Έλληνες”, με πορείες διαμαρτυρίας, συγκεντρώσεις συμπαράστασης και πλήθος δημοσιευμάτων.
Σήμερα καθώς κυριαρχούν πλήρως τα γεωστρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα, όπου οι δυνατοί επιβάλλουν τους όρους τους στους αδυνάτους, καθώς και οι συνεχείς ανταγωνισμοί των υπερδυνάμεων, δυστυχώς η αλληλεγγύη και η συμπαράσταση έχουν περιέλθει σε δεύτερη θέση.
Είναι αδήριτη ανάγκη να χτίσουμε σύγχρονες γέφυρες επικοινωνίας και ειλικρινούς φιλίας με άλλους λαούς και πρωτίστως τους γείτονές μας, χωρίς αυτό να υποδηλώνει αδυναμία, ενδοτισμό ή παραχωρήσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων μας.
Στόχος μας ένα νέο ισχυρό φιλελληνικό ρεύμα που θα δημιουργήσουμε με κινητήριους άξονες :
α) την πολιτιστική διπλωματία και τους πολιτιστικούς συλλόγους, για προβολή στο εξωτερικό των ιδιαίτερα ελκυστικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών της χώρας μας,
β) την ενδυνάμωση των τουριστικών υποδομών και προβολή του φυσικού κάλους της χώρας,
γ) την περαιτέρω διάδοση της Ελληνικής γλώσσας στις βιβλιοθήκες και στα πανεπιστήμια του κόσμου,
δ) την προβολή των αρχαιοτήτων μας στο εξωτερικό, μέσω περιοδικών εκθέσεων,
ε) τη σύσφιξη των σχέσεων μας με τους ομόδοξους λαούς μέσω της Εκκλησίας και
στ) τη σταθερή και ευέλικτη πολιτική διπλωματία, διαπαραταξιακής επιλογής, η οποία δεν θα αντικαθίσταται με κάθε πολιτική αλλαγή.
Ο Κωνσταντίνος Κάμτσης
είναι πρόεδρος της Ι.Λ.Ε.Γ. «Ο Φίλιππος»